Bi Sanferminen istorioa (Iritzi artikulua)
Festarik onena da, festarik txarrena. Alaitasunaren eta gehiegikerien festa da. Topaketen eta desadostasunen festa; erraldoiena eta kantoi bakoitzean dauden alkohol eta beste droga batzuena. Bi hitzetan, San Fermin.
San Ferminetan, urtero, gure jendearekin elkartzen gara, urrun bizi den jendearekin, baina baita kale gutxi batzuetara bizi denarekin ere. Elkar agurtu, besarkatu, ikusi Gabe denbora daramagun pertsonez arduratzen eta elkar zaintzen gara festa honetan. Oroitzapen ezabaezinez betetako jaia, erraldoiak ikusteko eskutik edo sorbaldatik paseatzea bezala. Edo rolak aldatzen direnean familia hazten denean eta norbait bizkarrean daramagunean, beroarekin eta zapia lepoan estutuz, Brauliaren atzetik gabiltzan bitartean. Suak, kontzertuak, barrakak eta musika nonahi. Uztailaren 6tik 14ra bitartean zuriz eta gorriz janzten diren pertsonak, datozen lekutik datozela, batzen dituen sentimendu baten adierazpen kolektiboa dira.
Hala ere, batzuek, jakinik edo oharkabean, ezin dute festa hori eta drogen gehiegizko kontsumoa bereizi. Eta bai, drogen artean alkohola dago, legezkoa izan arren. Alkohol gehiegi eta beste substantzia batzuk direla eta, sanferminak botilodromora doaz, hiriko eskalan. Iruñetik ihes egiten duen jende horrengana garamatza, mozkorraldiak nonahi jasan nahi ez dituelako. Bizikidetza-arazoei, kontrol-galerei, eztabaidei, eraso fisikoei eta, zorionez, azken urteetan arreta jarri dugun zerbaiti, gure festa modu ezabaezinean zikintzen duten sexu-erasoei garamatza.
Gehiegikeria horiek min egiten digute. Fisikoki eta emozionalki kaltetzen gaituzte. Maite dugun eta estimatzen dugun jendea kaltetzen dute. Gehiegikeriek kontrola galtzera, eztabaidatzera, errespetua galtzera eraman gaitzakete, eta egunero maite dugun jendearekin eraiki dugun maitasun-harreman hori "gaizki edate" batek erlazioa urratzen du. Min egiten diegu gure maiteei; gure bikotekideei, gure gurasoei, gure seme-alabei. Denok ezagutzen dugu "edari txarreko" norbait, denbora pixka bat bermut batean edaten daramanean deseroso bihurtzen dena lehenik, desatsegin gero, eta azkenean iraintzaile eta are problematiko ere izaten dena. Maite dugun norbait denean gaizki sentiarazten gara, lotsa pasarazten dugu edo errukia sentitzen dugula. Gerta daiteke ispiluan benetan begiratuz gero, "gaizki edandako" pertsona izan gaitezkela. Begirada zintzo hori lortuz gero, etorkizuneko ongizaterako urrats handi baten aurrean egon gaitezke.
Hausnarketa sakona egiteko unea da. Jendeak eraikitzen al ditu Sanferminak? Edo bakarrik egiten den zerbait da? Eraikitzen dira edo bakarrik joan egiten da? Uste baduzu San Ferminak bertan parte hartzen duen pertsona bakoitzak eraikitako jaia dela, orduan gure esku dago jaiaren etorkizuna. Gehiegizko kontsumoarekiko dugun jarrera, norberarengandik hasita, beste bat izan daiteke. Bizitzeko beste modu bat dagoela frogatu dezakegu. Pertsonaren zaintza lehenbizikoa den modu bat. Sanferminetan, dantza egin eta barre egin daiteke, eta ondo pasa, kontsumora ezinbestean erori gabe, egun distiratsuak grisago bihurtzen dituzten kontsumoak. Non normaldu daitekeen ez edatea – libra gaitezen beste pertsona batzuei behar ez diren judizioetatik – gehiegikeriak normalizatu beharrean. Festa paregabeak dira. Mundu osotik etortzen dira haiek ezagutzera. Egin dezagun San Fermin festa ez gehiegikerien inguruan, pertsonen inguruan baizik.
Alfonso Arana Markina
Nafarroako Gizakia Helburuko zuzendaria
Cristina Illescas Urduña
Nafarroako Gizakia Helburuko zuzendari teknikoa
*2023ko uztailaren 11n Diario de Noticias de Navarra egunkarian eta 2023ko uztailaren 15ean Diario de Navarra egunkarian argitaratutako artikulua
